گیل گمش در اسپیدز

باستان شناسان، ظرفى سفالى متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش که نقش اسطوره گیل گمش، قدیمى ترین اسطوره جهان که در بین النهرین در غربى ترین نقطه ایران شکل گرفته است، را در محوطه باستانى اسپیدز در سیستان و بلوچستان شهرستان ایرانشهر شهر بزمان  در شرقى ترین نقطه کشور کشف کردند.تا پایان کاوش ها در محوطه اسپیدزباستان شناسان موفق به کشف بیش از ۹۰۰۰ قطعه سفال کامل و شکسته شدند.
گیل گمش روى یکى از اشیا یافت شده از این محوطه نقش شده است. مطالعات روى این ظروف سفالى همچنان ادامه دارد.  باستان شناس و سرپرست هیات کاوش در محوطه پیش از تاریخ «اسپیدز» گفت: «به نظر مى رسد نقش «گیل گمش» روى این ظرف سفالى بدوى تر از طرح گیل گمشى است که در تمدن بین النهرین یافت شده است.» این ادعا هنوز در حد یک نظریه مطرح شده و مطالعات روى این نقش همچنان ادامه دارد. وی گفت: «ما تحقیقات خود را در ابعاد گسترده اى روى این شى باستانى آغاز کرده ایم تا بتوانیم فاصله زمانى این دو نقش همین نقش اصلى بین  النهرین و نقش پهلوان اسپیدز را کشف و  شناسایى کنیم.» به گفته این کارشناس روى این سفال آجرى رنگ، نقش پهلوان گیل گمش دیده مى شود که با یک دست بزى را بالا برده و قدرت نمایى مى کند. اندام ورزیده او همانند گیل گمش تمدن بین النهرین است. در گیل  گمش بین النهرین، پهلوان را مى بینیم که با یک دست یک شیر را به هوا بلند کرده است. نکته جالب توجه این جاست که بینى گیل گمش اسپیدزکاملاً عقابى و اغراق شده طراحى شده است.
همین تفاوت انجام تحقیقات مفصل را ضرورى مى کند. شواهد نشان مى دهد که فرم طراحى پهلوان اسپیدژى بدوى تر و ابتدایى تر از گیل گمش یافت شده در بین النهرین است. آرایش موهاى مجعد پهلوان بین النهرین در این نقش دیده نمى شود و همه چیز از نقش بز تا شیر و سایر ویژگى ها بسیار ساده تر از نوع طراحى در نقش بین النهرین به نظر مى رسد. تلاش براى یافتن نقوش دیگر درباره این پهلوان اسپیدزادامه دارد. کاوشگران اسطوره حماسى «گیل گمش» که پادشاهى انسان و نیمه خدا بوده است را قدیمى ترین اسطوره بشرى مى دانند. این اسطوره در تمدن باستان بین النهرین شکل گرفته و تاکنون محققان، اسطوره اى از گیل گمش قدیمى تر نیافته اند. گورستان باستانى اسپیدز که یکى از شاهکارهاى بشرى در هزاره دوم و سوم قبل از میلاد محسوب مى شود، در نزدیکی شهر بزمان قرار گرفته است.
این محوطه با تمدن باستانى «جیرفت» در یک دوره بوده و شواهد باستان شناسى نشان مى دهد که این محوطه با تمدن جیرفت ارتباط مستقیم داشته و تجارت و مراودات فرهنگى بین این دو منطقه کاملاً جریان داشته است.